آشنایی با مدرسه غیاثیه خرگرد به سبک معماری ایلخانی در استان خراسان بزرگ

آشنایی با مدرسه غیاثیه خرگرد به سبک معماری ایلخانی در استان خراسان بزرگ

همان طور که می دانید در اوایل قرن هفتم هجری یعنی در سال ۹۱۷ هجری به علت اشتباهات حاکمان خوارزمشاه، سپاهیان مغول وارد سرزمین ایران شدند. مغولان بعد از تسخیر سمرقند و بخارا به بخش خوارزم و خراسان و دیگر سرزمین های آباد و پررونق هجوم برده و شهر های بنامی مانند نیشابور، ری، گرگان، مرو، هرات و بلخ را تماما نابود کردند. اگرچه یکی از شاهان خوارزمشاه یعنی سلطان جلال الدین در مدت زمان ده سال در برابر مغول ها ایستادگی کرد، ولی نتوانست در این جنگها پیروز شود و در نهایت در سال ۱۲۸ هجری در شهر کردستان کشته شد و سلسله خوارزمشاهیان منقرض گشت.در ادامه با آژانس مسافرتی چهارفصل همراه باشید تا در مورد این مدرسه بیشتر بدانیم. تور مشهد

در سال ۱۵۳ هجری مغولان بار دیگر حمله کردند. این حمله این بار به دست هلاکو یکی از نوه های چنگیز شروع شد؛ هلاکو نیز همچون پدران خود به نابودی آبادی ها پرداخت و از جهتی دیگر به ایستادگی دویست ساله اسماعیلیان در قلعه الموت خاتمه داد. تور مشهد

بعد از آنکه اقوام مغول شهرهای ایران را ویران کردند، مجبور شدند برای دوام و تشکیل حکومتشان دنبال راه چاره باشند و سرزمین هایی که فتح کرده بودند را آباد کنند. آنها کم کم متوجه شدند که برای اداره حکومت خود به عناصر داخلی نیز نیاز دارند؛ به همین جهت حکومت آنان که سلسله ایلخانی نام گرفت با وزارت دانشمندان ایرانی مانند خواجه نصیرالدین طوسی شروع شد.

بدین روی فرهنگ ایرانی اسلامی از نو شروع شد و هلاکوخان در ایران ماند و سلسله ایلخانی را تاسیس کرد و نسبت به بسط علوم و فنون مبادرت ورزید. از جمله فعالیت های او ایجاد رصدخانه ای در مراغه با همراه خواجه نصیرالدین طوسی است.

پس از هلاکوخان، حکومت به دست پسرش آباقا و پس از او به اولجایتو، ارغون و غازان رسید. در این دوره مراودات ایلخانیان با سرزمین های خارج رو به بهبود نهاد و کم کم رونق هنرها بویژه هنر معماری وارد مرحله تازه ای شد. ساخت بناهایی مانند گنبد سلطانیه، مسجد جامع ورامین، مسجد ملک و مقابری چون گنبد سرخ مراغه، گنبد علویان در قزوین و برج علاءالدین ورامین نشان از پیشرفت معماری در این دوره دارد. با آغاز پادشاهی ابو سعید افول سلسله ایلخانی شروع شد و حکومت های محلی مانند جلایریان و مظفریان در نقاط مختلف ایران ایجاد شد. تور مشهد

تیمور پس از پیروزی های خود شهر سمر قند را به عنوان پایتخت خود برگزید و برای رونق آن، معماران و هنرمندان را به شهر سمرقند آورد. این هنرمندان و معماران بناهای فراوانی طراحی و اجرا کردند تا جایی که در قرن نهم، سمرقند به عنوان مرکز نوآوری های هنرهای اسلامی شناخته شد. هنرمند بزرگ آن دوره یعنی قوام الدین شیرازی، به عنوان معمار معروف قرن نهم، در ساخت و توسعه بناهای عام المنفعه نقش پر رنگی داشت. تور مشهد

تیموریان نیز مانند ایلخانیان به ساخت بناهای معماری شاخص اهتمام ورزیدند و به لحاظ طرح و سبک معماری از نقشه های رایج آن زمان سود می بردند. از نظر پوشش تزیینات ساختمانی، در این دوره شاهد رونق و پیشرفت بودیم. شیوه خاص تزیین با کاشی معرق در عهد تیموری گواه این است که معماران این دوره در شیوه تزیینی به نهایت استادی رسیده بودند. طوری که در کمتر دوره ای این حجم از تنوع و فراوانی در تزیین کاشیکاری دیده شده است. مساجدی مانند مسجد گوهرشاد مشهد، مسجدکبود تبریز، مدرسه خرگرد خراسان و همچنین ساختمان های بنا شده در بخارا و هرات، حاکی از عظمت هنر کاشی کاری و کاربرد فراوان این هنر در بناهای غیر مذهبی و مذهبی است.

خرگرد: مدرسه غیاثیه

مدرسه غیاثیه خرگرد از اصلی ترین و زیباترین بناهای محدوده شرقی ایران به حساب می آید که در استان خراسان قرار دارد. این بنا به دستور غیاث الدین پیراحمد خوانی وزیر سلطان شاهرخ تیموری در سال ۸۴۸ هجری ساخته شد. این بنا توسط شاخص ترین معمار آن زمان، یعنی استاد قوام الدین و غیاث الدین شیرازی طراحی و اجرا شده است. طرح معماری بنای مدرسه مانند دیگر ساختمان های مذهبی به شکل چهار ایوانی است و ابعاد هر ایوان آن دارای چهار و نیم متر عرض و یازده متر ارتفاع است.

معماری حیاط مدرسه به شکل مستطیل و دارای ۳۲ حجره برای طلاب دینی است که در دو طبقه احداث گردیده است. این بنا شامل یک در ورودی اصلی در بخش جنوبی ساختمان است که به یک هشتی به شکل مربع متصل می شود. در طرفین ایوان ورودی مدرسه دو کلاس است که سقف آنها گنبد شکل هستند. نمای بیرونی این مدرسه به شکلی طراحی شده که از نقاط دوردست شهر نیز دیده شود؛ نمای بیرونی دو طرف درب ورودی آن با طاق نماهایی به شکل مستطیل طراحی شده است.

مدرسه غیاثیه خرگرد از نظر تزئینات کاشیکاری معرق بی همتا است. سر در ورودی بنا، هر کدام از ایوان ها و طاق نماهای حیاط مرکزی با کاشی و آجر پوشیده شده است. سردر ورودی مرکب از آجر و کاشی است که دارای نقوش هندسی متناسبی است که با اسماء مقدسه مانند الله، محمد و علی تزیین شده است. استفاده از کاشی معرق به وفور در حیاط مرکزی و همچنین ایوان ها به کار گرفته شده است. طرحهای به کار رفته در کاشیکاری معرق متناسب، متعادل و دارای طرحهای اسلیمی و نقوش قالی باقی است. ازاره های مدرسه و همچنین کلاسها با نقوش هندسی و  با رنگهای متنوعی از جمله رنگ سبز، آبی، زرد و قرمز پوشیده شده اند و بر روی کاشی ها نقاشی شده است. همچنین در کلاس مدرسه، در شیشه های بکار رفته در پنجره ها از شیشه های رنگی قهوه ای، آبی و فیروزه ای استفاده شده است.

قوام الدین شیرازی از معماران مدرسه غیاثیه، شش سال قبل از پایان یافتن ساخت مدرسه می میرد. بنابراین، تکمیل ساختمان آن باید به موازات بنای مدرسه گوهرشاد مشهد و مدرسه هرات انجام شده باشد. مدرسه غیاثیه خرگرد، از نظر سبک معماری قابل مقایسه با بناهای عصر تیموریان در خراسان بزرگ است. این بنا، تشابه فراوانی با مدرسه گوهرشاد در هرات و مدرسه الغ بیگ در بخارا دارد. ساختمان های بنا شده در این دوران، به صورت دسته جمعی توسط معماران و هنرمندان ایران - که در آن زمان بین شهرهای خراسان در رفت و آمد بودند- به ساخته شده است.

تور کیش

تور مشهد

تور کیش